Türk Bankacılık Sektöründe Risk Gruplarının Belirlenmesi ve Kredi Sınırları

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu 21.12.2023 tarihinde, ülkemizin G-20 taahhütleri kapsamında bankacılık mevzuatının Basel III standartlarına tam uyumunu sağlamak amacıyla Basel Bankacılık Denetim Komitesi tarafından kararlaştırılan "Büyük Risklerin Ölçülmesi ve Kontrolüne Yönelik Denetim Çerçevesi" standardı kapsamında Risk Gruplarının Belirlenmesine ve Kredi Sınırlarına, Bankaların Kredi İşlemlerine ilişkin olmak üzere iki yeni yönetmelik yayımlamıştır. 

 

Risk Gruplarının Belirlenmesine ve Kredi Sınırlarına İlişkin Yönetmeliğin getirdiği en önemli değişiklik, daha önceden bankaları özkaynakları üzerinden hesaplanan risk grubu ve bankanın bağlı olduğu risk grubuna yönelik azami kredi limitlerinin artık bankaların özkaynakları ve ana sermayeleri üzerinden hesaplanacak olmasıdır. 

Yeni Yönetmeliğin 6. Maddesinin ilgili fıkraları aşağıdaki gibidir:

(1) Bankalarca bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna kullandırılabilecek kredilerin risk tutarları toplamı ana sermayenin ve özkaynağın yüzde yirmi beşini aşamaz. 

(2) Bankanın dâhil olduğu risk grubuna kullandırılabilecek kredilerin risk tutarları toplamı ana sermayenin ve özkaynağın yüzde yirmisini aşamaz. Kurul, bu oranı yüzde yirmi beşe kadar yükseltmeye veya kanunî haddine kadar indirmeye yetkilidir. 

Bankaların özkaynakları ana sermaye ve katkı sermaye toplamından oluşmaktadır. Katkı sermayesinin en önemli unsuru başlangıç vadesi en az beş yıl olan, bankanın tasfiyesi halinde; sahibine alacak hakkını ilave ana sermaye hesaplamasına dahil edilecek borçlanma araçlarından önce, mevduat sahipleri ve diğer tüm alacaklılardan sonra tahsil etme yetkisi veren, temettü veya faiz artırımı gibi geri ödemeyi teşvik edecek herhangi bir unsur içermeyen sermaye benzeri borçlanma araçlarıdır. Kredi riskine esas tutarın belirlenmesinde standart yaklaşımın kullanıldığı alacaklar için hesaplanan genel karşılıklar ile Kredi Riskine Esas Tutarın İçsel Derecelendirmeye Dayalı Yaklaşımlar İle Hesaplanmasına İlişkin Tebliğin 8 inci maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen hesaplama sonucu elde edilen pozitif tutar da katkı sermayenin diğer unsurlarıdır.

Katkı sermayenin kredi sınırlamalarında dikkate alınmayacak olmasının sonucu, bankaların bir risk grubuna kullandırabilecekleri maksimum kredi tutarının azalmasıdır.

Yönetmeliğin 6. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında belirlenen kredi sınırlarından herhangi birini aşan bankalar, aşıma konu gerçek ya da tüzel kişiye veya risk grubuna hiçbir şekil ve surette yeni kredi kullandıramayacaklardır. Bankaların, Yönetmelik hükümlerinin yürürlüğe gireceği 1.1.2024 tarihinden başlamak üzere aşım tutarlarının,  30/6/2024 tarihine kadar yüzde ellisini itfa etmek suretiyle 31/12/2024 tarihine kadar gidermeleri gerekmektedir. Kurul, bu tarihleri bir yıla kadar uzatmaya yetkilidir. 

Konuyu yasal düzenlemelere istinaden idari düzenleme yapma mantığı açısından değerlendirecek olursak; 

Yürürlükteki Bankacılık Yasası’nın kredi sınırlarını düzenleyen 54. Maddesine göre bankalarca bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna kullandırılabilecek kredilerin toplamının o bankanın özkaynakların yüzde yirmibeşini aşmaması gerekmektedir. Bu oran bankanın dahil olduğu risk grubu bakımından yüzde yirmi olarak uygulanmaktadır. 

BDDK’nın 21.12. 2023 tarihinde yayımladığı Risk Gruplarının Belirlenmesine ve Kredi Sınırlarına İlişkin Yönetmelik, yasa ile düzenlenmiş bir kredi sınırının yönetmelikle değiştirilip aşağıya çekilmesi, sınırı aşan gerçek ya da tüzel kişiye veya risk grubuna kredi kullandırılmaması, limit aşımlarının da belirlenen süreler içerisinde kapatılması zorunluluğu getirmektedir. 

Kanunların hiyerarşik üstünlüğü ilkesinden hareket edildiğinde, Bankacılık Yasasının kredi sınırlarına ilişkin maddesinin değiştirilip, takiben yönetmeliğin yasanın yeni hükümlerine uygun olarak yayımlanmasının  uygun olacağı düşünülmektedir.